Litir chun mo Sheanathair (Cuid a Dó)

Litir chun mo Sheanathair (Cuid a Dó)

Bha rudaí ‘n-dheacair in Éireann (sa Ghaedhealtachd) annsin; i n-dhiaidh sgrios-chinnidh ‘s fás ann. Bha clainne Gaedhealach gan talamh ‘s gan ceartas i n-dhiaidh ocras, gorta gan obair. Chuir na daoine ‘n aice linn, chuir iad obair Dómhnull Dubh againn ám ar h-ám. Rinn iad sgrios an-mhor chun an tír seo. Ach d’éirigh linn thuas ar ais aríst le Máthair Éireann nó le gach aon focal Gaedhealg againne. Chuir daoine mór Connradh na Gaeilge teine mór na Gaedheil ar ais aríst, agus thánaig neart an-mhor eadaruinn go brách ar fad. Ach lean na Fíor Gaedheil ar aghaidh leis an obair teine ‘gus tá Gaedhealg beó indiu mar sin amhain!

Nuair a léim thú ar aghaidh ciad bliadhain tásásta mór ag Clainne Gaedhealach le lámha CLG le linn bliadhanta fada. Tá sin sgéal dochreidte gan dabht faoi spioradachd mór fosta. Chuir muid beannachda chun ar daoine mhaith agus Athair Eoin Mac Giolla Chatáin fosta, ‘gus nuair bhunaidh daoibh Connradh na Gaeilge sa Srath Bán, Tír Eoghain agus trasna na dthuaidh sa 1901 ar aghaidh. A Sheanathair mhór, dhéan thu fhéin do’n obair Naomhtha mór trasna gach ceanntair na Gaedhealtachda. Bha sin le lámha Pádraig Mac Piarais, Eoin Mac Néill ‘s Dubhghlas de h-Íde, ‘gus bha saighdeara teannga maith ar talmhan seo.

Tá sin dochreidte nuair atá me ‘g sgríobh seo 120 bliadhain ar ball tásin cogadh ‘s fuath an aghaidh teannga dúthchais san Ulaidh indiu. ‘S dhá chiad teannga sa sráideanna Lonndáin, ach tha daoine ‘nnseo ‘g amharc ar teannga Gaedhealach (teannga Mháthair) teannga namhaid mar tá creid acu ‘s teannga dhúthchais an aghaidh neart garbh acu. Annseo san Ulaidh, nuair thosaidh Gaedheal ‘cainnt Gaedhealg i mBéal Feirsde, ‘s féidir na plandóirí do’n ionnsaigh an aghaidh ar Gaedhealg chuir sin an fíor sgéal romhainn iarraidh muid do bhuaidh an strígh linn gan mhoill le h-athbheochán Gaedhealg.

Seo solus go brách ar fad as gach aon áit: Beadh thú go h-ionntach mhaith leis Lionnda Ua h-Eireamhóin – ‘s Prodastúnach í fhéin as Béal Feirsde ‘n Oir. Agus tá sí ar bealach ‘s spiorad láidir mór aici na Dubhghlas de h-Íde. Chuir sí solus an-mhor ar Gaedhealg gan dabht, agus chuir sí tuiginn chun daoine tá Gaedhealg teannga le gach aon daoine seo.

Seo turas spioradachd leat-sa cuid an-mhor mo saoghal, agus chuir thú leo chun teine i mo chroidhe le sgríobhachd; ach thit an ubhal cuid an-fhada ‘s an crann. Ach cuireas thú tacaigh chugam gan dabht, agus abair thú chugam: “Chan fhuil stadaidh thú mar ba bhreagh Dia na h-Oibrithe.” Tha mo chroidhe briste do’n amharc ‘s do fhoghluim faoi “thit sluagh an-mhor na Gaedheil amuigh as an crann teannga dhúthchais,” ach má cuiridh muid an síolta faoi talamh fásaidh iad thuas ar ais aríst mar táimid le crainn ubhal. Fillidh teannga dhúthchais dathúil chun na sléibhte, na cnoiceanna, na glinnte ‘gus na mbailí móra ar ais aríst, agus beidh teannga dhúthchais ar na gaoithe nó ceathar gaoth na Gaedhealtachd. Agus nuair tiocaidh an aimsear sin chugainn, beidh sin mar thú fhein, agus na daoine mór na Gaedheal eile mar amharcaidh muid an síolta na h-obair libh. Thu thú dhá fhichead bliadhain chun Athbheochán Gaedhealg agus bha sin dochreidte. Le h-aghaidh mise fhéin, chuir thú teine nuadh agam agus ‘s mise 58 bliadhain d’aois anois. Ach tá solus nuadh agam i mo chroidhe ‘nois do fhoghluim mo teannga dhúthchais. Le sin amháin, chuir thú solus láidir chugam fhéin agus tá mé ar Fóghmhair mo saoghal fosta.

Cha chuir thú stad chun obair Athbheochán Gaedhealg gan dabht! Agus chuaidh thú ar aghaidh le linn brónach ana-mhór ort agus andúil go deoch agat ort fosta. Bha Fíor Gaedheal mór thú fhein as Ard an Rátha, ‘gus bha Pádraig Mac Piarais ‘s Eithne Nic Chairbre cairde mór leat; d’obair thú ceannaire-comhairle le h-aghaidh Éamunn De Bhaileára nuair rinn é turas go Tír Chonaill sa 1918. Bhuaidh thú cupán sa Féis Bhéal Feirsde (Thánaig Dubhghlas de h-Íde sa darna h-áite), bha Fíor Gaedheal thú fhéin ceart thuas fhuair thú bás. Chuaidh thú do chur rudaí ceart faoi h-Ard an Rátha ‘s 1907 nuair thánaig Mac Piarais cuairt ann, agus bha do chroidhe bhriste aige nuair a chonnaic é rudaí deacair sa bhliadhain sin. Chuir thú troid cruadh mór le ranganna Gaedhealg ‘s ranganna damhsa sna 1930idí faoi tamall Rubha Luacharois, agus dhéan thú sin go dtí thánaig tinneas cruadh garbh ort, agus d’fhan thú leis Mac Piarais gan dabht.

Nuair a chuaidh thú go Flaithis ar Féile Phádruig 1943, leis cogadh trasna na domhain, bha creid agam, bha n-eagal ort le beatha do chlann. Nath bith buartha, rinn do bhean-chéile maith obair doechreidte (Seosaimhín) agus chuir sí sluagh daoine Gaedhealach maith. Agus tá fhios agat – chan fhuil linn fairfeachd, agus fanaidh muid leis ann.

Go raibh maith agat a Shean Athair Mór agus Beannachd leat le grádh do shean mhic.

Le Séamus Ó Cinnéide
(Gaedhealg Thír Eoghain)