Cén Fáth Gaeilig?

“Cén fáth a mbeadh fonn ort Gaeilig a fhoghlaim?”

Cad é mar is minic a bhíonn mé ag cosaint mo shuime i bhfoghlaim Gaeilig? Ní raibh Frainngis, nó Spáinnis, nó fiú Gearmáinis orm i gcuid mo Thír na Choillte a chosaint. I dtír gan teanga oifigiúil náisiúnta, cén fáth a bhfuil tógáil pobail timpeall na Gaeilig chomh trioblóideach?

Níl teanga oifigiúil náisiúnta ag na Stáit Aontaithe. Ní fhaca ár n-Aithreacha Bunaithe go raibh gá le ceann a aithint, rud atá suimiúil ag cur san áireamh an iliomad teangacha a bheadh á labhairt sna coilíneachtaí. Ag caint le Meiriceánaigh eile, agus le chairde idirnáisiúnta, is minic a bhíonn ionadh orthu nach n-aithnítear Béarla agus Spáinnis mar theangacha oifigiúla go feidearálach freisin. Ach nuair a tógadh mé i dTír na Choillte, tá sé coitianta go mbeadh roinnt Gearmáinise mar gheall ar an daonra mór de Gearmánaigh de Tír na Choillte (Pennsylvania Dutch). Ag taisteal trí Tír Lughaidh nó Tráigh na bhFranncaigh, fuair mé mo scoil ard Fraincis an-úsáideach. Suimiúil go leor, tá ceantair áirithe den cheanntar Àpalaid i bhfad níos glacadh leis, “Tá mé ag foghlaim na Gaeilig”. Daoine scéalta faoina seantuismitheoirí, nó sin-seantuismitheoirí, ar as an tsean-Ghaeltacht iad.

“Cén fáth a mbeadh fonn ort Gaeilig a fhoghlaim?”

Is gar-iníon mé le gar-iníon a lean na traidisiúin a tugadh trasna na dtonn. Níl Gaeilig againn inár n-ainmneacha dlí anois – chaill muid é sin nuair a phós iníonacha Gaedhealacha i dteaghlaigh Ghearmánacha. B’fhéidir, gníomh éirigh amach a bhí sna traidisiúin a coinníodh, rud a thuigim anois mar bhean phósta. Déantar íobairtí nuair a fhágann tú do clann chun dul isteach i dteaghlach nuadh, foghlaimíonn tú traidisiúin nua agus tú ag coinneáil na rudaí is féidir leat. Na sgéalta agus amhráin ag am codlata agus tá tú ag iarraidh do leanbh a lull a chodladh. Na rabhaidh mura n-iompraíonn siad. Seo an áit a raibh traidisiúin mo mhuintire ina gcónaí ar feadh na nglún, i n-dorchadas agus sgáthanna na h-oidhche, i measg piliúir agus cuirtíní tarraingthe, á gcoimeád beo ag máithreacha agus seanmháthair.

Tá mo sheanmháthair imithe anois. Na scéalta atá agam, is iad atá fágtha de na scéalta a thug a máithreacha mhór Ghaelacha. Áit éigin síos an bóthar chaill muid ár dteanga. Ar bhrainse crann amháin, rinneamar dearmad ar ár n-ainm teaghlaigh. Cad a chaillfear idir mé féin agus m’iníon mura n-déanaim gníomh?

“Cén fáth a mbeadh fonn ort Gaeilig a fhoghlaim?”

Maidir liom féin, foghlaimím Gaeilig do Lavina Cambel, máthair de sé déag pháistí, a bhfuil a ainm scríofa go difriúil ag a fear chéile i n-gach taifead daonáirimh. Foghlaimím é do Máire, bhí tuilí í, a thóg a seanmháthair agus a uncailí i gCnoc Cabáiste. Foghlaimím é do Margaret, a tháinig ar bhád go Filideilfia le gealltanas oibre, ach níor tháinig aon duine chun í a bhailiú. Foghlaimím Gaeilig do na h-iníonacha Gaedhealach ar fad i mo craobh ghinealaigh a rinne n-íobairtí ach a choinnigh ár dtraidisiúin beo.

Le Gráinne Ní Chaimbeal
(Gaeilig Thír Chonaill)

Cén Fáṫ Gaeilig?

“Cén fáṫ a mbeaḋ fonn ort Gaeilig a ḟoġlaim?”

Cad é mar is minic a ḃíonn mé ag cosaint mo ṡuime i ḃfoġlaim Gaeilig? Ní raiḃ Frainngis, nó Spáinnis, nó fiú Gearmáinis orm i gcuid mo Ṫír na Ċoillte a ċosaint. I dtír gan teanga oifigiúil náisiúnta, cén fáṫ a ḃfuil tógáil pobail timpeall na Gaeilig ċoṁ trioblóideaċ?

Níl teanga oifigiúil náisiúnta ag na Stáit Aontaiṫe. Ní ḟaca ár n-Aiṫreaċa Bunaiṫe go raiḃ gá le ceann a aiṫint, rud atá suimiúil ag cur san áireaṁ an iliomad teangaċa a ḃeaḋ á laḃairt sna coilíneaċtaí. Ag caint le Meiriceánaiġ eile, agus le ċairde idirnáisiúnta, is minic a ḃíonn ionaḋ orṫu naċ n-aiṫnítear Béarla agus Spáinnis mar ṫeangaċa oifigiúla go feidearálaċ freisin. Aċ nuair a tógaḋ mé i dTír na Ċoillte, tá sé coitianta go mbeaḋ roinnt Gearmáinise mar ġeall ar an daonra mór de Gearmánaiġ de Tír na Ċoillte (Pennsylvania Dutċ). Ag taisteal trí Tír Luġaiḋ nó Tráiġ na ḃFranncaiġ, fuair mé mo scoil ard Fraincis an-úsáideaċ. Suimiúil go leor, tá ceantair áiriṫe den ċeanntar Àpalaid i ḃfad níos glacaḋ leis, “Tá mé ag foġlaim na Gaeilig”. Daoine scéalta faoina seantuismiṫeoirí, nó sin-seantuismiṫeoirí, ar as an tsean-Ġaeltaċt iad.

“Cén fáṫ a mbeaḋ fonn ort Gaeilig a ḟoġlaim?”

Is gar-iníon mé le gar-iníon a lean na traidisiúin a tugaḋ trasna na dtonn. Níl Gaeilig againn inár n-ainmneaċa dlí anois – ċaill muid é sin nuair a ṗós iníonaċa Gaeḋealaċa i dteaġlaiġ Ġearmánaċa. B’ḟéidir, gníoṁ éiriġ amaċ a ḃí sna traidisiúin a coinníoḋ, rud a ṫuigim anois mar ḃean ṗósta. Déantar íobairtí nuair a ḟágann tú do clann ċun dul isteaċ i dteaġlaċ nuaḋ, foġlaimíonn tú traidisiúin nua agus tú ag coinneáil na rudaí is féidir leat. Na sgéalta agus aṁráin ag am codlata agus tá tú ag iarraiḋ do leanḃ a lull a ċodlaḋ. Na raḃaiḋ mura n-iompraíonn siad. Seo an áit a raiḃ traidisiúin mo ṁuintire ina gcónaí ar feaḋ na nglún, i n-dorċadas agus sgáṫanna na h-oiḋċe, i measg piliúir agus cuirtíní tarraingṫe, á gcoimeád beo ag máiṫreaċa agus seanṁáṫair.

Tá mo ṡeanṁáṫair imiṫe anois. Na scéalta atá agam, is iad atá fágṫa de na scéalta a ṫug a máiṫreaċa ṁór Ġaelaċa. Áit éigin síos an bóṫar ċaill muid ár dteanga. Ar ḃrainse crann aṁáin, rinneamar dearmad ar ár n-ainm teaġlaiġ. Cad a ċaillfear idir mé féin agus m’iníon mura n-déanaim gníoṁ?

“Cén fáṫ a mbeaḋ fonn ort Gaeilig a ḟoġlaim?”

Maidir liom féin, foġlaimím Gaeilig do Lavina Cambel, máṫair de sé déag ṗáistí, a ḃfuil a ainm scríofa go difriúil ag a fear ċéile i n-gaċ taifead daonáiriṁ. Foġlaimím é do Máire, ḃí tuilí í, a ṫóg a seanṁáṫair agus a uncailí i gCnoc Cabáiste. Foġlaimím é do Margaret, a ṫáinig ar ḃád go Filideilfia le gealltanas oibre, aċ níor ṫáinig aon duine ċun í a ḃailiú. Foġlaimím Gaeilig do na h-iníonaċa Gaeḋealaċ ar fad i mo craoḃ ġinealaiġ a rinne n-íobairtí aċ a ċoinniġ ár dtraidisiúin beo.

Le Gráinne Ní Ċaimbeal
(Gaeilig Ṫír Ċonaill)

 


 

Artaigil às LUD – Sgríoḃ Gaeḋealaċ – 09-23

Issuu (Digiteaċ) – https://issuu.com/lionra-uisge-dhearg/docs/lud_-_sg_-_09-23
Magzter (Digiteaċ) – https://www.magzter.com/CA/Lìonra-h-Uisge-Dhearg/LUD—Sgríoḃ-Gaeḋealaċ/Lifestyle/1264934
Peeċo (Corporra) – https://www.peecho.com/print/en/1255921
Patreon (Digiteaċ ⁊ Corporra) – https://www.patreon.com/posts/80802898

 

 

Fàg freagairt

Cha dèid an seòladh puist-dhealain agad fhoillseachadh. Tha * ris na raointean a tha riatanach