Spioraidí ‘gus Taibhsí Clann Mailí

Spioraidí ‘gus Taibhsí Clann Mailí

‘Nuair a bhíonn an ghaoth ag séideadh fiádhain san oidhche
Anuas ar lionn dubh an bhriseadair
Má sheasann tú sa dorchadas le do chluasa chun na gaoithe
Is féidir leat Clann Mailí a chloisteáil.
Go domhain i n-dorchadas an t-sean-seafta mianaigh
Is féidir leat boladh an deataigh agus an teine
Agus an cogar íseal as an mianach thíos
An é taibhse Mailí Mhig Uidhir’
(As an amhrán Mic na Mailí le Cal Mac Ruaidhrí)

Tá finscéal na Clann Mailí ar eolas go maith ag muintir tír guail antraicít oirthear Thír na Choillte. Tá stair na Clann Mailí ‘gus an mhórchultúr Gaedheil-Mheiriceánach casta. Fós innio, déanann staraithe díospóireacht ar cé acu a bhí siad laistigh de na Stáit Aontaithe. Mar sin féin, is oidhreacht bhuan a dtionchar ar na ceardchumainn saothair sna stáit.

Is díol suntais na cosúlachtaí ‘gus na difríochtaí idir na Gaedheil agus na Clann Mailí i dTír na Choillte. In Éirinn, d’eagraigh Clann Mailí sna 1840idí mar ghrúpa comhordaithe chun troid i gcoinne an chos ar bolg talmhaíochta a bhí ‘g fás laistigh dá dtír. Tá sé tugtha le fios gur inimircigh Gaedheil Éireannacha a lonnaigh i dtír an ghuail agus a raibh gaol acu leis na Gaedheil Éireannaigh Clann Mailí nó a raibh cur amach acu ar a gceartas a chruthaigh na Clann Mailí Thír na Choillte. Faoi na 1870idí, bhí Clann Mailí gníomhach i réimsí guail Tír na Choillte.

I lár an 19ú céad, bhí mianadóireacht guail ag éirí ina thionscal mór i dTír na Choillte. D’earcaigh na h-inimircigh ó thar lear le teacht chun obair sna mianaigh, sásta a bheith ag obair ar phá níos lú ná iad siúd a rugadh i Meiriceá. Deirtear go raibh tuairim is 22,000 mianadóir guail ag obair i gContae Scuilcill, páistí idir seacht agus sé bliana déag d’aois ba ea 5,500 acu sin. Sannadh páistí, mianadóirí gortaithe, ‘gus fir scothaosta chun obair ar na scoradáin, ag scaradh sclátaí ó ghual, post a d’fhág go minic gairmréim na mianadóirí nár laghdaíodh a saol mar gheall ar thimpiste.

Bhí coinníollacha h-oibre h-uafásacha, pá íseal, básmhaireacht ard, agus gortuithe tromchúiseacha mar chuid de shaol na mianaigh. Fuair 110 mianadóir guail bás mar gheall ar dhóiteán i Mianach Abhondáil i gContae Luserne; theip ar an gcomhlacht guail bealach amach tánaisteach a mhaoiniú don mhianach, bhí ‘n oiread sin gafa gan bealach chun éalú ón tine. I gContae Scuilcill, fuair 566 mianadóir bás agus fuair 1,655 gortaigh ar feadh seacht mbliana. De bharr na dtimpistí seo, chuaigh níos mó agus níos mó oibrithe isteach i gCumann Cuidiú na h-Oibrithe. Chomh maith leis na coinníollacha h-oibre h-uafásacha, bhí claontacht agus géarleanúint i n-dán do go leor inimirceach. Idir 1840 agus 1860, deirtear go raibh timpeall 20,000 oibrí Gaedheal Éireannach tar éis teacht go Contae Scuilcill, a bhformhór as iarthar na h-Éireann go h-áirithe.

Le linn dúlagar na 1870idí, d’fhás naimhdeas idir mianadóirí agus tighearnaí mianaigh. Ba iad na ceardchumainn agus na grúpaí h-oibre gníomhacha sa cheantar ná Cumann Cuidiú na h-Oibrithe (CCnaO), na Clann Mailí, agus na Sean Ord Éireannach (SOÉ). D’éiligh imscrúdaitheoirí go raibh an SOÉ ina eagraíocht chlúdaigh do na Clann Mailí, áfach, níor cruthaíodh é seo riamh. Bhí beagnach gach duine de na fir a ciontaíodh ina mbaill den SOÉ, ach níor fhág Clann Mailí beagnach aon fhianaise go raibh siad ann. Mhaígh an Sluagh Pincéirtín a d’fhostaigh na tighearnaí mianaigh le h-imscrúdú a dhéanamh ar ghníomhartha Clann Mailí go raibh nasc díreach idir na ceantair in Éirinn a mbíonn an foréigean iontu ‘gus inimirce h-oibrithe Gaedheil Éireannacha i limistéir ghuail Thír na Choillt’ ina raibh an SOÉ gníomhach. D’fhostaigh na tighearnaí mianaigh an Sluagh Pincéirtín le h-imscrúdú a dhéanamh ar ghníomhartha Clann Mailí go raibh nasc díreach idir na ceantair in Éirinn ina raibh an foréigean iontu agus inimirce oibrithe Éireannacha i limistéir ghuail Thír na Choillt’ ina raibh an SOÉ gníomhach. Bhain formhór na n-oibrithe Éireannacha leis an CCnaO, a bhí oscailte do gach oibrí, ach is cosúil gur Gaedheal Éireannach amháin a bhí sna Clann Mailí. D’oibrigh an bheirt acu chun coinníollacha na n-oibrithe mianaigh a fheabhsú, agus baineadh úsáid as troid an-difriúla.

Shocraigh na mianadóirí dul ar stailc ar 1adh Eanáir 1875 tar éis don bhainistíocht ciorrú pá 20% a fhógairt. Le linn na stailce, fuair roinnt ceannairí laistigh dúnmharaigh nó gortaigh cheardchumann, Clann Mailí a raibh amhras orthu, agus a dteaghlaigh. Baineadh an stailc amach tar éis sé mhí, ach lean baill den SOÉ ag troid le tacaíocht mhéadaithe i measc na mianadóirí do Clann Mailí. Leis an sochaí díobhálach i gcoinne na n-inimirceach Gaedheal Éireannach, ní raibh an córas dlí mar rogha ceartas.

Fuair 22 fear bás san iomlán mar Clann Mailí san oirthear Thír na Choillte ‘s feallmharuithe éagsúla h-oifigeach agus maoirseoirí mianadóireachta; 6 i bPriosún Bhaile Potts agus 14 san iomlán i bPriosún Mauch Cunc (Séam Torp anois). Fuair 10 bás acu ar an Déardaoin Dubh, 21adh Meitheamh, 1877. Ba cuid thábhachtach den imscrúdú nach dtugtar aird uirthi go minic ná gur gníomhaireacht phríobháideach a d’fhostaigh na cuideachtaí guail a rinne é go h-iomlán. Dar le Séan P. Labhell, breitheamh Contae Carbóin, níor thug an stát ach an seomra cúirte agus an chroich.

Le Gráinne Liath
(Gaeilig Thír Chonaill)