Fíor Dhath ar Naomh Pádraig

Fíor Ḋaṫ ar Naoṁ Pádraig

‘S daṫ ġorm an fíor ḋaṫ ar Naoṁ Pádraig a ċairdean! Agus tá ḟios againn sin mar ḃa gorm an fíor daṫ aṁain na Gaeḋeal le mílte ’s mílte bliaḋain gan aṁras ’s gan bris suas go dtí 1642 nuair a ċuir Eoġan Ruaḋ Ó Néill an daṫ uaine ’stiġ sa Ġaeḋealtaċd nuair a d’ḟill sé ċun aḃaile do ṫroid in éadan an Gaill le linn Cogaiḋ na Trí Rioġaċtuiḃ i gcosanta na Gaeḋeal agus na Gaeḋealtaċd.

Ḋéan é sin mar ċuir Séamus VI na h-Albainn (Séamus I na Sasuinn) an brataċ na h-Éireann ar brataċ uaḃasaċ nuaḋ na Gaill nuair a ḟuair sé ’n obair – ríġ Ṡasuinn – sa ḃliaḋain 1603. ‘S gorm an ḋaṫ náisiúnta na Gaeḋeil eile san Albainn, Gailíse ‘gus ar Oileán Ṁannainn fosta ó am go h-am. ‘S mór an truaġ sin ċan ḟuil sin an ḋaṫ náisiúnta na Gaeḋeil Éireann anois, aċ filliḋ sin annseo ar ais aríst le cuidiú Dé.

Ṫosaiḋ Connraḋ na Gaeilge ’n ḟeaċtas mór do ḃuaiḋ státas oifigiúil le Lá Ḟéile Ṗádraig as 1893 agus ḃuaiḋ iad sin sa 1894 gan aṁras. Ḃa Féile Ṗádraig 1894 an ċiad Féile Ṗádraig oifigiúil faoi riaġaltas Ġallda sa Ġaeḋealtaċd. Ċonnaig na Gaill an lá sin – lá Fíor Gaeḋeal agus éiriġ amaċ – mar ḃa traidisiún mór ó 1590idí nó roiṁe b’ḟéidir le na Fíor Gaeḋeil do ṫosaiḋ agus do ṫroid feaċtais míleata ’n éadan na Gaill agus do ṫroid in éadan na tiġearnaí talún ann fosta. Ḃa sin an sgéal ar Féile Ṗádruig sa 1591, 1601, 1614, 1625, 1627, 1642 agus ar aġaiḋ go na 1800idí fosta gan sos. Ḃa sin lá féile mór le na Gaeḋeal agus ar taoḃ eile ḃa sin lá naoṁṫa fosta ‘gus tá sin an sgéal indiu trasna an seann Gaeḋealtaċd. Nuair ṫosaiḋ Connraḋ na Gaeilge ’n ḟeaċtas do ċur ’s do ḋéan Féile Ṗádraig an lá náisiúnta ’s lá ṁaiṫ le na Gaeḋeal, ḟuair an lá sin an droċ-ainm mar d’éiriġ sin an lá faoi deoċ agus deoċ aṁain agus ba an-ṁór an truaġ sin gan aṁras! Ḃa sin ró-uaḃasaċ mar ċa raḃ sin an fíor sgéal faoi lá seo. Ṫánaig droċ-sgéal faoi timpeall faoi riaġaltas Gallda mar d’iarraiḋ iad do ḃris an spiorad láidir na daoine Gaeḋealaċ agus na Fíor Gaeḋeal fosta.

Aċ d’obair Connraḋ na Gaeilge le taoḃ le Fíor Gaeḋeil eile do ċur stad ċun sin mar d’iarraiḋ iad an féile ceart mar ḃa sin cuid mór na h-Aṫḃeoċan Gaeilig gan aṁras. Agus ḃuaiḋ iad an obair le lá náisiúnta h-oifigiúil, aċ tá sin an lá faoi deoċ aṁáin cuid ’s mó lá seo ’ndiu ‘gus ’s mór an truaġ sin! ‘S féile naoṁṫa mór sin eadar na Gaeḋeil agus ar gaċ aon áit, ceanntar ’s tír Gaeḋealaċ fosta. ‘S fuaṫ linn do’n aṁarc daoine ‘ċur daṫ uaine orṫu – ar do cuirp agu – gaċ aon Féile Ṗádraig – mar beaḋ gaċ aon daoine Gaeḋealaċ ar an lá sin – a ḋuḃairt daoine Gallda polaitigúil trasna na doṁain Sasannaiġ (Aimearaga, Astráil, Ceanada, Nuaḋ Ṡeálainn, Sasuinn). Ḃa fuaṫ leo ċun ar na Gaeḋeal le ciadta ’s ciadta nó mílte bliaḋain anois agus tá creid agu do ḋéan ’s do ċur droċ-ṁeas orainn gaċ aon Féile Ṗádraig? ‘S ain-ċineáltas é sin gan aṁras!

Iarraiḋ Fíor Gaeḋeil le ċéile le linn bliaḋanta roṁainn agus iarraiḋ muid do cuiriḋ fíor sgéal agus fíor dúṫċais amaċ faoi Naoṁ Pádraig agus faoi Féile Pádraig fosta. Ċa raḃ sin an lá nó féile faoi na deoċ agus tá sin ró-uaḃasaċ ḟuair rudaí ċun sin an lá indiu.

Le Niall Mac Colla
(Gaeḋealg Ṫír Eoġain)