Cén Fáth Gaeilig?

Cén Fáth Gaeilig?

“Cén fáth a mbeadh fonn ort Gaeilig a fhoghlaim?”

Cad é mar is minic a bhíonn mé ag cosaint mo shuime i bhfoghlaim Gaeilig? Ní raibh Frainngis, nó Spáinnis, nó fiú Gearmáinis orm i gcuid mo Thír na Choillte a chosaint. I dtír gan teanga oifigiúil náisiúnta, cén fáth a bhfuil tógáil pobail timpeall na Gaeilig chomh trioblóideach?

Níl teanga oifigiúil náisiúnta ag na Stáit Aontaithe. Ní fhaca ár n-Aithreacha Bunaithe go raibh gá le ceann a aithint, rud atá suimiúil ag cur san áireamh an iliomad teangacha a bheadh á labhairt sna coilíneachtaí. Ag caint le Meiriceánaigh eile, agus le chairde idirnáisiúnta, is minic a bhíonn ionadh orthu nach n-aithnítear Béarla agus Spáinnis mar theangacha oifigiúla go feidearálach freisin. Ach nuair a tógadh mé i dTír na Choillte, tá sé coitianta go mbeadh roinnt Gearmáinise mar gheall ar an daonra mór de Gearmánaigh de Tír na Choillte (Pennsylvania Dutch). Ag taisteal trí Tír Lughaidh nó Tráigh na bhFranncaigh, fuair mé mo scoil ard Fraincis an-úsáideach. Suimiúil go leor, tá ceantair áirithe den cheanntar Àpalaid i bhfad níos glacadh leis, “Tá mé ag foghlaim na Gaeilig”. Daoine scéalta faoina seantuismitheoirí, nó sin-seantuismitheoirí, ar as an tsean-Ghaeltacht iad.

“Cén fáth a mbeadh fonn ort Gaeilig a fhoghlaim?”

Is gar-iníon mé le gar-iníon a lean na traidisiúin a tugadh trasna na dtonn. Níl Gaeilig againn inár n-ainmneacha dlí anois – chaill muid é sin nuair a phós iníonacha Gaedhealacha i dteaghlaigh Ghearmánacha. B’fhéidir, gníomh éirigh amach a bhí sna traidisiúin a coinníodh, rud a thuigim anois mar bhean phósta. Déantar íobairtí nuair a fhágann tú do clann chun dul isteach i dteaghlach nuadh, foghlaimíonn tú traidisiúin nua agus tú ag coinneáil na rudaí is féidir leat. Na sgéalta agus amhráin ag am codlata agus tá tú ag iarraidh do leanbh a lull a chodladh. Na rabhaidh mura n-iompraíonn siad. Seo an áit a raibh traidisiúin mo mhuintire ina gcónaí ar feadh na nglún, i n-dorchadas agus sgáthanna na h-oidhche, i measg piliúir agus cuirtíní tarraingthe, á gcoimeád beo ag máithreacha agus seanmháthair.

Tá mo sheanmháthair imithe anois. Na scéalta atá agam, is iad atá fágtha de na scéalta a thug a máithreacha mhór Ghaelacha. Áit éigin síos an bóthar chaill muid ár dteanga. Ar bhrainse crann amháin, rinneamar dearmad ar ár n-ainm teaghlaigh. Cad a chaillfear idir mé féin agus m’iníon mura n-déanaim gníomh?

“Cén fáth a mbeadh fonn ort Gaeilig a fhoghlaim?”

Maidir liom féin, foghlaimím Gaeilig do Lavina Cambel, máthair de sé déag pháistí, a bhfuil a ainm scríofa go difriúil ag a fear chéile i n-gach taifead daonáirimh. Foghlaimím é do Máire, bhí tuilí í, a thóg a seanmháthair agus a uncailí i gCnoc Cabáiste. Foghlaimím é do Margaret, a tháinig ar bhád go Filideilfia le gealltanas oibre, ach níor tháinig aon duine chun í a bhailiú. Foghlaimím Gaeilig do na h-iníonacha Gaedhealach ar fad i mo craobh ghinealaigh a rinne n-íobairtí ach a choinnigh ár dtraidisiúin beo.

Le Gráinne Ní Chaimbeal
(Gaeilig Thír Chonaill)